πλέκω

(I)

ΝΜΑ, διαλ. τ. πλέγω και πλέχω Ν

1. κατασκευάζω πλέγματα συστρέφοντας ή περνώντας το ένα μέσα από το άλλο κλαδιά, σχοινιά, καλάμια, νήματα ή άλλο υλικό (α. «πλεγμένα με τα φύλλα τού μυστικού Ελικώνος», Κάλβ.

β. «πλέξαντες στέφανον ἐξ ἀκανθῶν ἐπέθηκαν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῡ», ΚΔ)

2. μτφ. (κυρίως για ποιητές) συνθέτω με τον λόγο (α. «έπλεξε το εγκώμιό του» — εκθείασε τα προτερήματά του, τόν επαίνεσε

β. «ἀνδράσιν αἰχματαῑσι πλέκων ποικίλον ὕμνον», Πίνδ.)

νεοελλ.

1. πλάθω με την φαντασία μου («πλέκω σχέδια για το μέλλον»)

2. φρ. α) «πλέκω ειδύλλιο»

(ενν. με κάποιον) δημιουργώ ερωτική σχέση

β) «πλέκω τα χέρια» — ενώνω τα χέρια μου τοποθετώντας τα δάχτυλα τού ενός χεριού στα ενδιάμεσα μέρη τών δαχτύλων τού άλλου

μσν.-αρχ.

μτφ. σχεδιάζω, επινοώ και, κυρίως, μηχανεύομαι, ραδιουργώ («δεινοὶ πλέκειν τοι μηχανὰς Αἰγύπτιοι», παροιμ. φρ.)

αρχ.

1. φιλοτεχνώ

2. (σχετικά με τραγωδία) διαμορφώνω την πλοκή

3. συνθέτω («πλέκειν ἐκ λευκοῡ καὶ μέλανος», Ανθ. Παλ.)

4. (μέσ. και παθ.) πλέκομαι

α) αποτελούμαι («πέπλεκται [ἡ τῶν συμπάντων τῶν ὄντων νομοθεσία] ἐκ... λόγων τε καὶ αἰτίων», Πλούτ.)

β) (για λόγους ή για συλλαβές) συντίθεμαι

γ) εναγκαλίζομαι, περιπτύσσομαι

δ) περιπίπτω σε δυσάρεστη ή δυσχερή κατάσταση

5. φρ. α) «μῡθοι πεπλεγμένοι» — μύθοι με σύνθετη πλοκή

β) «συλλογισμός πεπλεγμένος» — περίπλοκος συλλογισμός

γ) «χρόνον τοῡ ζῆν πλέκω» — διάγω, ζω.

[ΕΤΥΜΟΛ. Ο θεματ. ενεστ. πλέκω ανάγεται στην ΙΕ ρίζα *pleә₁ / *pl- «διπλώνω, πτυχή» (πρβλ. πέ-πλ-ος, -πλος, -πλάσιος) με ουρανική παρέκταση -κ- και δεν απαντά με τη μορφή αυτή σε καμία άλλη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Η Λατινική, ωστόσο, πρέπει να διέθετε αμάρτυρο τ. *pleco, που εμφανίζεται στα σύνθ. implico, explico, από όπου το ρ. plico «πλέκω» και με παρέκταση -t- το ρ. plecto «πλέκω» (πρβλ. αρχ. άνω γερμ. flehtan, ρωσ. pletu). To θ. πλεκ- τού ρήματος εμφανίζεται και στο αρχ. ινδ. praśna- και επίσης στα λατ. σύνθ. simplex, duplex (βλ. λ. απλός, λατ. duplus). Στην ετεροιωμένη βαθμίδα πλοκ- τού ρ. ανάγονται οι τ.: πλόκος, πλοκή, πλόκαμος, πλοχμός, και πλόκανον. Το ρ. πλέκω με τεχνική σημ. «συστρέφω, τυλίγω» για κλαδιά, σχοινιά, καλάμια, νήματα, χρησιμοποιήθηκε στην Ελληνική για να δηλώσει την γυναικεία κόμμωση (πρβλ. πλόκαμος).

ΠΑΡ. πλέγμα, πλεκτός, πλέξη (-ις), πλοκή, πλόκαμος

αρχ.

πλέγδην, πλέκος, πλόκος, πλόκανον, πλοχμός

μσν.

πλεγμός

μσν.- νεοελλ.

πλέκτης

νεοελλ.

πλεκτήριο.

ΣΥΝΘ. (Β' συνθετικό) αποπλέκω, διαπλέκω, εκπλέκω, εμπλέκω, περιπλέκω, συμπλέκω

αρχ.

αμφιπλέκω, αναπλέκω, αντιπλέκω, επιπλέκω, καταπλέκω, παραπλέκω, προπλέκω, προσπλέκω, υποπλέκω

νεοελλ.

αποσυμπλέκω, ξαναπλέκω, ξεπλέκω].

————————

(II)

N

βλ. πλέγω (Ι).